Islam Pelopori Kedaulatan Undang-Undang

Kedaulatan undang-undang adalah satu lagi prinsip dalam konsep Faham Perlembagaan. Bagi Malaysia, prinsip kedaulatan undang-undang adalah Rukun Negara yang keempat. Dalam perundangan Islam prinsip ini juga sudah diperkenal terlebih dahulu. Perkataan 'kedaulatan' bermaksud 'kekuasaan yang tertinggi'.

Oleh itu, prinsip 'kedaulatan undang-undang' bermaksud kedudukan undang-undang sesebuah negara sebagai kuasa tertinggi yang mesti dihormati dan dipatuhi oleh semua pihak atau lapisan masyarakat.

Prinsip kedaulatan undang-undang ini mengandungi dua perkara umum. Pertama, kuasa yang dilaksana oleh kerajaan hendaklah mempunyai asas atau disandarkankepada sumber yang sah (legitimate). Ini menjadikannya sistem yang mendaulatkan undang-undang, bukan sistem yang mendaulatkan individu; a government of law, not a government of men.

Kedua, badan kerajaan hendaklah bertindak mengikut undang yang mengandungi piawaian'keadilan' yang diterima oleh masyarakat bersandarkan nilai tertentu yang disepakati dalam pengisian Perlembagaan. Bagi Dicey, seorang ahli falsafah Inggeris, inti pati kedaulatan undang-undang ialah, pertama tiadanya penyalahgunaan kuasa atau tiada kuasa budi bicara yang terlalu luas.

Kedua, Dicey juga menggariskan prinsip bahawa seseorang itu tidak boleh dihukum sekiranya tiada peruntukan undangundang yang khusus dan jelas. Ketiga konsepkesamarataan di sisi undang-undang. Maksudnya hanya satu undang-undang untuk memberi perlindungan, menghukum semua orang tanpa pengecualian atau tanpa perbezaan; tidak mengira status atau kedudukan individu dalam masyarakat. Keempat, peranan mahkamah dalam menjaga hak-hak asasi.

Konsep 'natural justice'

Prinsip kedaulatan undang-undang menurut Faham Perlembagaan juga sudah dikembangkan oleh ahli falsafah lain dan juga keputusan mahkamah. Antaranya ialah prinsip undang-undang yang berkesan ke hadapan. Maksudnya undang- undang tidak boleh berkesan ke belakang.Sebagai contoh, seseorang tidak boleh dihukum dengan hukuman yang lebih tinggi daripada hukuman ketika kesalahan dilakukan. Jika hukuman ketika kesalahan dilakukan ialah pemenjaraan selama satu tahun, tetapi, hukuman itu dipinda menjadi dua tahun selepas kesalahan dilakukan, maka hukuman yang boleh dikenakan ialah hanya satu tahun, iaitu hukuman ketika seseorang itu melakukan kesalahan terbabit bukan hukuman yang dipinda. Prinsip kedua ialah, undang-undang hendaklah stabil.

Maksudnya undang-undang tidak boleh berubah-ubah sehingga mendatangkan kekeliruan kepada masyarakat. Sekiranya pindaan atau perubahan undang-undang diperlukan, ia hendaklah diumumkan kepada masyarakat dengan cara pewartaan. Konsep 'natural justice' juga menjadi inti pati kepada prinsip kedaulatan undang-undang. Walaupun konsep 'natural justice' ini agak abstrak dan tidak mudah untuk dijelaskan, pada dasarnya konsep ini memerlukan pemahaman mendalam kepada prinsip keadilan yang perlu disesuaikan dengan keadaan, masa dan tempat.

Semakan kehakiman atau 'judicial review' juga satu prinsip penting dalam kedaulatan undang-undang. Semakan kehakiman ialah proses semakan semula oleh mahkamah mengenai keputusan pihak badan pelaksana dalam apa-apa perkara. Sebagai contoh, sekiranya seorang penjawat awam tidak berpuas hati dengan tindakan pihak berkuasa memberhentikan perkhidmatannya, maka penjawat awam itu berhak membawa kes pemberhentiannya kepada mahkamah untuk semakan semula.

Perbezaan ketara

Kuasa mahkamah dalam menyemak semula keputusan atau tindakan pihak eksekutif menunjukkan wujudnya sistem semak dan imbang dan mahkamah hendaklah bebas dalam melakukan tugas ini. Oleh itu, dalam prinsip kedaulatan undang-undang, kebebasan mahkamah adalah elemen utama.

Ketika memberi kuasa kepada mahkamah, prinsip kedaulatan undang-undang juga menitikberatkan prinsip kebebasan pihak- pihak atau rakyat umumnya untuk mendapatkan pertolongan daripada mahkamah. Bagi merealisasikannya, teori kedaulatan undang-undang mahukan mahkamah yang mudah atau senang dan rapat dengan masyarakat.

Dengan kata lain, mahkamah senang dikunjungi tanpa birokrasi yang tegar atau tanpa kos yang tinggi. Jika diperhati dengan teliti prinsip kedaulatan undang-undang dalam Faham Perlembagaan yang digarap Dicey dan keputusan mahkamah ini semuanya ada dalam sistem Islam. Apa yang ketara perbezaannya ialah sumber perundangan dan konsepnya. Sebagai contoh, Islam juga mementingkan kawalan dalam penggunaan kuasa.

Justeru, Islam meletakkan syarat ketat untuk lantikan pemimpin. Syarat ketat ini secara langsung menjadi mekanisme semak dan imbang kepada penggunaan kuasa yang luas. Manakala prinsip lain, terutama prinsip keadilan, kesamarataan, undang-undang berkesan ke hadapan dan semakan kehakiman juga menjadi amalan Islam terlebih dahulu sebelum ia dikembangkan Barat dalam Faham Perlembagaan.

sumber: bh.com.my